معلومات عمومی

جلد بزرگترین و سنگینترین عضو بدن بوده که وزن آن در یک شخص کاهل ۴ الی ۵ کیلو گرام و مساحت آن بصورت متوسط در حدود  ۱.۸ متر  مربع میباشد. جلد در حفاظت بدن در مقابل صدمات خارجی بازی نموده و عضویت را در مقابل صدمات بیولوژیک( میکرویها، ویروسها، فنگس ها، و پرازیت ها) فیزیکی( سردی ،گرمی، ضربه، شعاع آفتاب …) و  کیمیایی محافظت مینماید.ضخامت  جلد در قسمت های مختلف جلد متناوب بوده چنانچه ضخامت آن در اجفان ۱ ملی متر و در کف دست و پا ۲ الی ۳ میلیمتر میباشد. ضخامت اپیدرم به تنهایی ۰.۱ میلیمتر بوده ولی باز هم در حصص مختلف بدن متغیر و در کف دست و پا صخیمتر میباشد. جلد عبارت از یک پوشش الاستیک و سخت بوده که تمام عضویت را پوشانیده و عضویت را از تهدیدات بیولوژیکی،  کیمیایی و فیزیکی محافظه مینماید. در فوحات بدن مانند جوف فم ،حالب، مقعد و کنار اجفان چشم به غشای مخاطی ادامه یافته و در کانال خارجی گوش موجود بوده و وجه خارجی tympanic membrane یا مرده گوش را میپوشاند.

جلد یک ار گان مغلق و حساس است که برای ادامه حیات و زندگی خوب لازم میباشد.

انواع جلد

جلد به دو نوع میباشد؛

جلد فاقد مو glabrous  skin

مانند کف دست و پا  و hairy skin جلد پر مو ( مشعر )   .

جلد بدون مو توسط شیار ها یا خطوط از هم جدا گردیده که در اشخاص مختلف دارای نظم خاص بوده و بنام dermatoglyphics یاد میگردد.

در جلد غیر مشعر اپیدرم ضخیم بوده حجرات طبقه تقرنی متراکم و بدون فولیکول مو و غدوات دهنیه میباشند. .اما دارای  نهایات حسی کپسولدار
encapsulated میباشد.

جلد مشعر

دارای فولیکول موی و غدوات  دهنیه بوده ولی دارای ارگان های حسی کپسولدار  نمیباشد.  جلد مشعر بیشتر قسمت های بدن را ستر نموده در حالیکه جلد غیر مشعر کوچکتر میباشد. در بعضی نواحی مانند نواحی که جلد و مخاط با هم وصل می‌شوند جلد داری ساختمان هستولوژیک خاص بوده اپیدرم آن نازک و فاقد مو و غدوات میباشند.

جلد در اشخاص مختلف دارای خواص به خود بوده از نظر رنگ، انتشار مو، فعالیت غدوات دهنیه وغیره از هم متفاوت ت میباشند.

ساختمان جلد

جلد از طبقات اپیدرم Epidermis و درم Dermis  که تحت جلد یا Subcutaneous tissue در تحت آن قرار دارد ساخته شده است.

اپیدرم  و ملحقات جلد مانند غدوات  عرقیه، دهنیه، فولیکول مو و ناخن در حیات رشیمی  از ectoderm منشه گرفته در حالیکه طبقه تحت الجلدی و درم از میزودرم منشه میگیرد.

اپیدرم دارای طبقات مختلف بوده که بصورت دوا مدار توسط انقسام حجروی طبقات عمیق یعنی طبقه قاعدوی حرکت انها بطرفه سطح جلد تجدید میگردد.  اپیدرم فاقد اوعیه دموی و لمفاوی بوده و طبقه درم مواد مغذی را برای اپیدرم تهیه میکند. طبقه سفلی اپیدرم دارای منظره موج مانند پایین گردیده و بنام retridg یاد میگردد که dermal papila تطابق مینماید. اپیدرم با درم توسط basement  membrane zone وصل میگردد.

اپیدرم طبقه بزرگ محافظوی بدن بوده که متشکل از حجرات کراتینوسیت بوده کراتینوسیت ها ۹۵ فیصد حجرات طبقه اپیدرم را ساخته  وظیفه این حجرات   کراتین میباشد. جزء اساسی حجرات کراتینوسیت عبارت از کراتین بوده که از تو نو فلامنت ها تشکیل کرده و اینها intermediate filament  را که از پروتئین های رشتی تشکیل گردی هم آند ساخته شده تونوفلامنت در بندها جایگزین گردیده و در ساختمان مخصوص غشای حجروی که بنام desmosome یاد میگردند اتصال میآیند.

کراتین یک پروتئین سخت و غیر منحل بوده که طبقه قرنی یا stratum  corneum  جلد مو و ناخن را
میسازد که متشکل از پروتیین های پولی پپتی
د بوده که توسط روابط disulfide, hydrogen و نمکی با هم اتصال یافته اند  کراتین ها یک گروپ بزرگی از فامیل پروتئین اند که بیشتر از ۵۰ عضو داشته که هرکدام ان دارای ژن مختص به خود بوده و تشوش در جنهای آن سبب مشکلات ولادی متعدد شده میتواند.

کراتین ها بدو نوع اند؛ کراتین نرم که در جلد وجود دارد و کراتین سخت که در مو و ناخن وجود دارد کراتین سخت فاقد گرانولهای کیراتوهیالین بوده تونوفلامنت های آن سخت میباشد. کراتین نرم توسط عمل desquamation  از سطح جلد میگردد اما کراتین سخت هرگز جدا نگردیده باید قطع گردد.

طبقات جلد

جلد داری پنج طبقه بوده که عبارت اند از:

1. Stratum Basal طبقه قاعدوی
2. Stratum Bpinosum طبقه شوکی
3. Stratum Granolosum طبقه حبیبوی
4. Stratum Corneum طبقه تقرنی
5. Stratum lucidum طبقه شفافیه

طبقه قاعدوی basal layer

عمیقترین طبقه اپیدرم بوده که بالای basement membrane موقعیت داشته وتوسط آن  به درم اتصال یافته است. یگانه حجرات گرایند سایت طبقه اپیدرم میباشد که قابلیت انقسام را دارند و از یک طبقه حجرات استوانه یی تشکیل گردیده ولی می‌توانند دوایی سه طبقه( کف دست و پا ) باشد. این حجرات دارای هسته بزرگ و تیره میباشد.

طبقه شوکی یا stratum malpugi

یا malpugian layer  این طبقه ضخیمترین  و قوی ترین طبقه بوده که از ۴ تا ۱۲ طبقه حجرات تشکیل گردیده که ابتدا بشکل چند ضلعی بوده و هر  قدر بطرف بالا سیر مینمایند حجرات هموارتر میگردند. در مرکز اینها دارای هسته مدور بوده سایتو پلازم آنها دارای تونوفلامنت ها میباشد پلهای بین الحجروی intercellular bridge که بنام desmosome یاد میگردد سبب اتصال این طبقه با هم دیگر میگردند. سنتیز کراتین جدید K1 و K10 درین طبقه صورت میگیرد. این طبقه با تغییراتی که برای تشکیل طبقه سطحی غیر قابل نفوذ آب لازم میباشد  مشخص میگردد.

طبقه حبیبوی Granolosum layer

درین طبقه هسته حجرات از بین رفته ومتشکل از یک تا چهار طبقه حجرات طویل الماس مانند بوده سیتوپلاسم آنها داری حبیبات یا  granules  های کیراتوهیالین میباشند که متشکل از پروتئین های fillagrin,  loracrin و involocrin میباشند.

طبقه تقرنی Stratum corneum

از دو تا پنج طبقه حجرات هموار نازک بدون هسته و مرده و کاملا کراتینز تشکیل گردیده اند. با گذشتن از طبقه گرانول به طبقه قرتی حجرات کراتیوسیت ۴۵ تا ۸۶ فیصد وزن خود را از دست میدهند.  طبقه قرتی متشکل از یک مانعه یی است که مقدار شحمیات آن کاهش یافته و لی غنی از پروتین بوده و توسط شحم خارج حجروی احاطه میباشند. شحمیات مهم خارج الحجروی عبارت از  کلســـــــترول،  ceramide و اسید های شحمی آزاد یا  free fatyacid   ها میباشد. در  طبقه عمیق قرنی  حجرات ضخیمتر  و متراکمتر میباشند.

طبقه شفافیه Stratum lucidum

این طبقه در نواحی غیر مشعر یا بدون مو که ضخیم میباشند مانند کف دست و پا وجود داشته  که بین طبقه حبیبوی و طبقه قرتی قرار داشته حجرات آن دارای هسته بوده و لی دارای سایتوپلازم شفاف و غشای حجروی متراکم میباشند.

فیزیولوژی کیراتینیزیشن

وظیفه اصلی کیراتینوسیت تولید کیراتین است حجرات حجرات جدید توسط عمل انقسام از حجرات کراتینوسیت طبقه قاعدوی بوجود آمده هر حجره انقسام یافته دو حجره جدید را بوجود میآورد یک حجره در طبقه قاعدوی باقی مانده حجره دوم بعد از یک دوره ۱۲ روزه از طبقه قاعدوی جدا گردیده و به طرف سطح جلد صعود مینماید. حجرات در طبقه شوکی ۲۶ تا ۴۲ روز باقی مانده و  تغیرات کیمیایی مختلف درین مرحله در حجرات بوجود میآید وقتی حجرات به طبقه قرنی میرسند حجرات مرده، بدون هسته ،هموار بوده ومتشکل از کراتین میباشد و بعد از ۱۳ الی ۱۴ روز از سطح جلد جدا میگردد. مدت مجموعی که حجرات از طبقه قاعدوی به طبقه قرنی میرسند ۵۲ الی ۷۲ روز میباشد.

سایر حجرات اپیدرم

طبقه اپیدرم تنها متشکل از حجرات کراتینوسیت نبوده بلکه حجرات دیگری نیز در آن دیده میشوند که عبارتند از ؛

1. Melanicytes
2. Langerhans cells
3. Granstein cells
4. Marcle cells
5. Inderminate cells

حجرات ملانوسیت

اینها حجرات dendritic اند که صباغ میزانسن را تولید نموده و در طبقه قاعدوی قرار دارند. این حجرات از neural crest منشه گرفته تعداد آن در افراد تمام نژاد ها بدون در نظر داشت رنگ جلد و نژاد مساوی بوده و لی در نواحی مختلف جلد متفاوت میباشد چنانچه تناسب ملانوسیت/ کراتینوسیت  در وجه ۵/۱ بوده در حالیکه در نواحی سفلی ظهری تناسب آن ۱/ ۲۰ میباشد آنا بصورت اوسط این تناسب ۱/ ۱۰ میباشد. صباغ میلانین که توسط حجرات میلانی سایت تولید میگردد در گرانول های ملانوزوم جاداشته و توسط  دندرایتها به حجرات کراتینوسیت  محاور منتقل شده و سبب محافظه حجرات کراتینوسیت در مقابل شعاع ماورایی بنفش آفتاب میگردد. میانگین به دو نوع است eumelanine که سبب تصبغ سیاه و تصویری رنگ گردیده بشکل بیضوی و بزرگتر میباشد و در نژاد آسیایی و آفریقایی دیده میشود و pheumelanine که سبب تصبغ زرد و سرخرنگ  دیده شده و دارای شکل فنر مانند بوده و نزد اروپایی ها دیده میشود.

میلانین از  تایروزناس توسط عمل DOPA  ساخته میشود. یک حجره ملانوسیت به ۳۶ حجره کراتینوسیت میلانین تولید میکند که این مجموعه را بنام  Epidermal melanine unit یاد مینمایند.

میلانوسیتها در چشم، گوش فولیکول موی ، دماغ و به مقدار کم در اعضای دیگر وجود دارد.

حجرات لانگرهانس langerhans Cells

این حجره توسط Paul langerhans  زمانی که محصل بود کشف گردید. اینها حجرات دندریتیک  اند که در طبقه شوکی قرار داشته و بزرگتر از حجرات کراتینوسیت میباشند و از مخ عظم منشه میگیرند. وظیفه آنها شناسایی آنتی جن و تقدیم آن به حجرات Tcell میباشد اینها از جمله حجرات سیستم معافیتی بوده و رول مهمی را در رد نمودن پیوند اعضا،  فرط حساسیت تماسی اولیه و immunoservilance  بازی می نمایند.

حجرات لانگرهانس دارای گرانول های مختص به خود مشخص میشود که بنام birbeck granule یاد شده و منظره ریکت تینس را دارا میباشد.  و وظیفه آن تا حالا معلوم نمیباشد.

حجرات گرانستین Granstien  Cells

این حجرات که درین اواخر کشف گردیده اند با T suppressor cell عکس العمل نشان داده و رول نهی کننده را در عکس العمل فعال شده معافیتی بازی مینمایند.

Merkel  Cells حجرات مارکل

اینها حجراتی اند که در طبقه قاعدوی در یافت گردیده و بیشتر در جلد بدون مو یا غیر مشعر مانتد نهایت انگشتان،  لب ها ، دهن و غمد خارجی فولیکول موی  بیشتر میباشند. و به تماس صمیمی نهایت عصبی آخذه های میخانیکی جلد میباشند.

حجرات مجهول Inderminate  Cells

حجرات دندریتیک اند که از نظر مورفولوژی مشابه حجرات لانگرهانس اند و دارای birbeck  granule نمیباشد.

 Basement membrane zone

محل اتصال اپیدرم به درم بوده و تقریبا ۸۰ نانو متر صخامت دارد وظیفه اصلی آن اتصال اپیدرم به درم و مقاومت بخشیدن به جلد در مقابل فشار های کششی میباشد.

BMZ

از حجرات طبقه قاعدوی با اشتراک الیاف کلاژن و حجرات فایبروبلاست طبقه درم تشکیل گردیده که دارای سه طبقه میباشد :

Hemidesmosome

Anchoring filaments

Lamina lucida و Lamina densa

ملحقات جلد

غدوات عرقیه ایکرین،  اپو کرین و  دهنیه،  همچنان مو و ناخن از جمله ملحقات جلد بشمار میروند.

غدوات عرقیه ایکیرین Eccrine sweat glands

این غدوات در تمام سطح جلد دیده شده تعداد این غدوات دو تا چهار ملیون عدد  بوده که بیشتر در کف دست و پا، پیشانی قرار داشته در حالیکه در جلد اطراف علوی و سفلی تعداد شان کمتر میباشد. تعداد این حجرات از  ۸۰ تا ۶۰۰ عدد در یک سانتی متر مربع متفاوت میباشد. وظیفه اصلی این حجرات تولید عرق بوده و عرق رول مهمی را تنظیم حرارت داشته و با تبخیر عرق از سطح جلد حرارت عمومی بدن کاهش میابد.

همچنان سبب کاهش اصطکاک کف دست و

پا میگردد و تا حدودی اطراح بعضی مواد میگردد.

روزانه در حدود ۵۰۰ ملی لیتر عرق ترشح میگردد که شامل ۹۹ فیصد آب و یک فیصد مود جامد میباشد مواد جامد آن شامل سودیم ، پوتاشیم، کلوراید، یوریا و آمونیا میباشد.

عواملی که سبب فرط فعالیت این غدوات و ترشح بیشتر عرق میگردد شامل منبهات حرارتی،  منبهات عصبی روانی و هضمی  یا gustatory  میباشد

غد ات عرقیه Apoeecrin

این غدوات عرقیه ایکیرین  میباشد که نزد کاهلان موجود بوده و بیشتر نزد اشخاصی که مصاب فرط تعرق میباشند بیشتر یده میشوند. دارای قنات افراغی  بزرگ بوده که مستقیما به سطح جلد باز میگردند. اینها در هنگام بلوغ انکشاف مینمایند از غدوات عرقیه ایکرین بزرگتر و از غدوات عرقیه اپوکرین کوچکتر میباشند. طرفیت تولید عرق توسط این غدوات ده مرتبه بیشتر از غدوات عرقیه اپوکرین میباشد.

غدوات عرقیه اپوکرین

این غدوات جزئی از pilosebaceous  unit بوده در حیات داخل رحمی یک تعداد آنها به سطح جلد باز گردیده و و توان دیگر آن به مرور زمانیان بین میروند در هنگام بلوغ این غدوات در نواحی ابطی، دورا دور حلیمه ثدیه، نواحی تناسلی و اطراف سره دریافت میگردند تحت تاثیر اندروجنها فعال شده و در فولیکول موی بار  میگردد. که افرازات ات مواد پروتیینی غلیظ و شیر مانتد بوده که در ابتدا  معقم و بدون بو بوده ولی تجزیه عرق توسط باکتری های ناحیه سبب ایجاد بو مخرش میگردد. رول آنها در انسانها معلوم نبوده و مسئول بوی بدن میباشند. در وقت جوانی فعال گردیده و فعالیت آنها توسط انددروجنها  تنظیم میگردد.

غدوات دهنیه

غدوات دهنیه ساختمانهای کوچک کیسه مانند  بوده که از سبب نشونمای قسمت بالایی فولیکول موی به خارج بوجود میآید. تعداد این غدوات در نواحی مختلف بدن متفاوت بوده بصورت اوسط در بسیاری نواحی بدن ۱۰۰/cm2 بوده در حالیکه در وجه و راس ۴۰۰ الی ۹۰۰ عدد در یک سانتی متر مربع میباشد.

غدوات دهنیه در تمام قسمت های بدن به استثنای کف دست و پا وجود دارند. این غدوات همیشه در کنار فولیکول موی بوده و افرازات آن در داخل فولیکول موی باز میگردد. اما در بعضی قسمت‌هایی بدن که جلد نازک و بدون نو باشد قنات غدوات دهنیه مستقیما به جلد باز میگردد.  مثلا در اجفان Mibomean glands , در لب هاfordyse spot , در aerola  Montgomery glands .  محصولات غدوات دهنیه بنام  Sebum یاد گردیده و در  پروسه holocrine که طی آن حجرات غده با رسیدند پختگی تخریب شده و محصول غده یا سیبوم را میسازد که بطرف مرکز غده حرکت نموده و توسط قنات غده  به فولیکول موی میریزد.

غدوات چربی توسط اندروجنها فعال میگردد در نوزادی تحت تاثیر هورمونهای مادری و در هنگام جوانی تحت تاثیر هورمونهای اندروجن خود شخص. هورمونهایی دیگری مانند هورمونهای تایراید ، فکتور رشد یاGrowth factor نیز در فعالیت غدوات دهنیه تاثیر دارند. استروژن سبب نهی فعالیت غدوات دهنیه میگردد

سیبوم مخلوط مغلق از مواد مختلف بوده ولی  ۵۰  فیصد آن از دای و ترای گلیسرید با مقادیر ناچیز wax esters,  cholesterol,  squalin میباشد. در هنگام خروج سیبوم در قنات عده ترایگلسرید آن به free faty acid ها تجزیه میگردد. سیبوم دارای وظیفه چندان مشخص نبوده چنانچه اطفال با وجود عدم فعالیت غدوات دهنیه داری جلد جذاب میباشند. ولی سیبوم دارای فعالیت ضد فنگسی بوده از همین سبب اطفال نسبت به کاهلان  بیشتر مصاب آفات فنگسی میگردند. سیبوم از ضیاع رطوبت جلد جلوگیری نموده همچنان جلد را از پرازیت های مکنده خون وقایه نموده و بوی بدن تاندون مربوط به سیبوم میباشد.

موی

ساختمان رشته مانند کراتینی  است که در تمام سطح جلد به استثنای کف دست و پا، سره، حلیمه ثدیه، clutiros , glans penis , شفتان صغیرتان  و قسمت داخلی شفتان کبیرتان قرار دارند. تعداد آنها در نو حی مختلف بدن متفاوت بوده در وجه و راس ۶۰۰ عدد فی سانتی متر مربع و  در سایر نواحی بصورت اوسط ۶۰ عدد فی سانتی متر مربع میباشد  طول مو متفاوت و معمولا از کمتر از یک ملی متر تا یک متر میرسد ضخامت آن از ۰.۰۰۵ ملی متر تا ۰.۶ ملی متر متفاوت میباشد . از نظر شکل مو ها میتواتد مستقیم،  معوج و مجعد باشد و رنگ آن بستگی به نوع رنگ جلد یا میلانین بوده و از زرد، سرخ ،نصورای تا سیاه فرق میکند. فولیکول موی از invigilation اپیدرم به درم بوجود میآید و در قاعده آن  پپیلای درم و اوعیه آن اتصال میابد.

مو ها متشکل از دو جز که عبارت از ساق مو وریشه مو میباشد تشکیل یافته است.

مو ها معمولا به سه نوع  اند:

۱. Lanogo hair

2. Vellus hair
3. Terminal hair

Lanogo hair

مو های طویل، و نرم بوده که در حیات داخل رحمی موجود بوده و در ماه هفتم در مایع امنیوتیک میریزد و بعد از تولد به استثنای اطفال قبل از وقت دیده نمیشود. که بدون میدولا و صباغ میباشد

ویلوس Vellus hair

اینها بعد ولادت رشد نموده  نرم ، کوتاه و فاقد میدولا بوده و بعضا صباغی میباشد.  و اکثر قسمت های جلد را پوشانیده است.

مو های نهایی Terminal hair

اینها نو های اند که دارای میدولا و صباغ میلانین بوده و بیشتر در راس ریش و بروت آرین نوع موی میباشند.

مو ها دارای فعالیت دورانی بوده بصورت دورانی مراحل فعالیت و استراحت را سپری مینمایند که بعد از یک مرحله فعالیت پیاز مو استراحت نموده و مو میریزد با فعال شدن دوباره پیاز مو ، موی جدید رشد نموده و جایگزین موی ریخته میگردد از همین سبب با وجود ریزش موی روزانه نارمل که تعداد آن بصورت اوسط ۱۰۰ عدد میباشد کاهش در حجم مو ها رونما نمیگردد.

مراحل فعالیت نو ها در سه مرحله مطالب میگردد که قرار ذیل اند:

مرحله رشدAnagen hair phase

مرحله رشد مو بوده که ۸۵ تا ۹۰ فیصد نو ها درین مرحله قرار داشته مو های راس ۳ تا ۶ سال در حال اناجن باقی مانده در پاها ۱۹ تا ۲۶ هفته ، در اطراف علوی ۴ تاد۱۴ هفته و در لب علوی یا بروت ۴ تا ۶ هفته دوام میابد.

مرحله انتقالی یا catagen

یک فیصد مو های راس درین مرحله قرار دارند. مدت دوام آن دو تا سه هفته بوده که درین وقت انقسام حجروی متوقف شده و فولیکول موی بطرف سطح جلد متکمش گردیده و از پپیلای درم جدا میگردند. و تا ناحیه اتصال عضله ناعذه موی میرسد.

مرحله استراحت  Telogen

۱۰ تا ۱۵ فیصد مو ها درین مرحله قرار دارند مدت دوام آن دو تا سه هفته در راس میباشد در سایر نواحی بدن این مدت طولانیتر  میباشد که مو های غیر فعال دارای یک قاعده وسیع و سفید رنگ بنابر نداشتن میلانین میباشد. روزانه در حدود ۱۰۰ تار موی سر ریزش مینماید

Exogen

بعضی محققین به مرحله ریزش مو را که بنام اکزوجن یاد میگردد توجه معطوف نموده اند چنانچه مو ها میتوانند بیشتر از یک سیکل در محل باقی مانده و فکر میشود که مرحله اکزوجن مستقل بوده و  به مرحله تلوجن و اناجن بالای آن تاثیر ندارد.

ناخن

ناخن بنام Ungues نیز یاد گردیده و یکی از ملحقات قویا تغیر یافته جلد است که از کراتین سخت ساخته شده و در هفته دوازدهم حیات داخل رحمی بوجود میآید. ناخن متشکل از یک قسمت کراتینی یا صفحه ناخن Nail plate  , و چهر ساختمان کراتینوسیتی مشتمل بر  جذر ناخن Nail matrix,   التوای قریبه ناخن proximal nail fold, التوای جانبی ناخن lateral nail fold و ناحیه تحت ناخن  hyponychium میباشد.

ناخن ها در زیبایی اهمیت داشته، در خارش نمودن ، محافظت فلنکس نهایی ، و نوک انگشتان دست و پا و برداشتن اشیای کوچک رول دارند.

قسمت تولید کننده ناخن بنام جذر ناخن یا Nail matrix  یاد شده و در تحت التوای قریبه ناخن قرار داشته و یک قسمت آن بشکل نیمه هلالی در صفحه ناخن قابل دید بوده و بنام lanula یاد میگردد.طبقه درم یا corium طبقه ضخیم است که در تحت اپیدرم و بالای هایپر درم قرار داشته تمام محتویات درم از مزودرم منشا میگیرد به استثنای اعصاب درم که مانند میلانوسیتها از neural crest منشه میگیرد. درم تقریبا ۱۵ تا ۲۰ فیصد وزن مجموعی انسانها را تشکیل نموده و ضخامت آن از ۱ ملی متر در وجه تا چهار ملی متر در نواحی ظهری و رانها متفاوت میباشد.  که سخت و منسجم بوده  برای اپیدرم و ملحقات جلد مداد مغذی را تهیه نموده همچنان عضویت را در مقابل صربستان میخانیکی محافظت مینماید. دو طبقه عمده در درم وجود است.